Sandra leest: Socrates op sneakers, filosofische gids voor het stellen van goede vragen
Rijksconsultant Sandra de Wit leest en recenseert boeken. Deze keer een boek over het onderwerp Ethiek en Dialoog. Ze kijkt daarbij vooral naar de praktische bruikbaarheid ervan voor de Rijksoverheid. Sandra recenseert ‘Socrates op sneakers, filosofische gids voor het stellen van goede vragen’ van Elke Wiss. Benieuwd of het ook iets voor jou is? Lees Sandra’s recensie!
Ga terug naar de vorige pagina (Verzamelthema)
Waarom zijn we zo slecht in het stellen van goede vragen?
De achterflap stelt dat men tegenwoordig liever praat, dan luistert en liever de ander overtuigt van eigen gelijk in plaats van samen op zoek te gaan naar wezenlijke antwoorden. Voor vragen stellen hebben we geen tijd, en toegeven iets niet te weten is al helemaal geen optie.
Hoe mooi zou het zijn als je in iedere situatie precies díé vraag kunt stellen die leidt tot een goed gesprek? Elke Wiss laat in het eerste deel van het boek uitgebreid zien waarom we zo slecht zijn in het stellen van goede vragen, en met Socrates en andere filosofen als inspiratiebron legt ze uit hoe we er beter in kunnen worden. Wat is eigenlijk een vraag en wat is het niet? En hoe komt het dat we slecht zijn in het stellen van goede vragen? Ze geeft daarvoor een zestal redenen:
- Biologie: over jezelf praten is véél lekkerder dan vragen stellen
- Vraagvrees: vragen is soms hartstikke eng
- Scoren: je scoort beter met een mening dan met een vraag
- Objectiviteit: we zijn verleerd om objectief te redeneren
- Tijd: we denken dat het tijd kost om goede vragen te stellen
- Competentie: we krijgen het niet geleerd
De vaardigheid van het vragen stellen blijkt dus nog een hele kunst!
Je eigen innerlijke ‘Socrates op sneakers’
Vervolgens zoomt de schrijfster in op het belang van een socratische houding. Wat is dat? Waarom is dat zo waardevol? En hoe ontwikkel je je eigen innerlijke ‘Socrates op sneakers’?
Wiss stelt dat we van Socrates en andere praktische filosofen (zoals bijvoorbeeld Epictetus en de stoïcijnen) kunnen leren om diepgang te krijgen in een gesprek door vragen te stellen. Zo zorgen zij ervoor dat er wordt nagedacht. We kunnen leren hoe zij gesprekken voerden die uitstegen boven ‘jouw mening naast de mijne’. Door het wakker schudden van je eigen innerlijke Socrates, worden je gesprekken rijker, dieper en wellicht filosofischer van aard. De auteur geeft aan dat een socratische houding een vragende houding is: een onwetende, verwonderde, soms misschien wel onbenullige houding. Zelfs die dingen die we doorgaans aannemen, die vanzelfsprekend lijken, ter discussie stellen en bevragen. Het feit dat we denken zeker te weten, voorkomt dat we wezenlijke vragen stellen. Het goede nieuws volgens Elke Wiss is dat je deze houding kunt trainen en ze geeft daarvoor een aantal ingrediënten, zoals verwondering (te weten dat je even niet alles weet). Je verbazen over hoe de dingen zijn, en nieuwsgierig zijn naar de verklaringen erachter.
Vraagvaardigheden, tip & trucs
Het boek sluit af met een hele batterij aan handige, praktische oefeningen om alle facetten van een socratische houding te trainen. Zo gaat ze bijvoorbeeld in op vraagvalkuilen: iets vragen terwijl je eigenlijk iets wilt zeggen, de ‘komma-sukkel-vragen’: ‘Schat, had ik je niet gevraagd om die kliko even buiten te zetten (, sukkel)? Of de ‘cocktailvraag’: Je begint een vraag, bedenkt dan een betere versie van je vraag en die stel je erachteraan. En soms nog eentje.
Bruikbaarheid voor de Rijksoverheid
De laatste tijd is binnen de Rijksoverheid meer aandacht voor het bespreekbaar maken van of reflecteren op samenwerking, loyale tegenspraak en het versterken van ethisch vermogen. Ook worden er steeds vaker socratische gesprekken gevoerd. Dit boek is daarom zeker relevant, maar vooral ook een toegankelijke manier om vaardiger te worden in het voeren van goede gesprekken met de juiste vragen.
Via De Denksmederij, opgericht door de auteur, kun je gratis de inleiding van het boek én (voor wie niet het hele boek wil lezen) een samenvatting downloaden. Het boek is ook als luisterboek beschikbaar.
Sandra concludeert
Wiss heeft met Socrates op sneakers een makkelijk leesbaar boek geschreven waarin de lezer inzichten krijgt over ‘de vraag’ vanuit verschillende perspectieven. Door het lezen van dit boek word je bewust gemaakt van hoe weinig we eigenlijk leren over het stellen van goede vragen en het voeren van gesprekken.
Het doel van het boek, door het stellen van goede vragen een bijdrage leveren aan betere gesprekken, is mijns inziens gehaald: het geeft praktische handvatten voor die ‘betere’ gesprekken. Ben je meer op zoek naar een wetenschappelijke verhandeling, of ben je al goed ingevoerd in het voeren van Socratische gesprekken, dan is dit misschien niet het boek voor jou. Maar ook dan biedt dit boek toch de nodige vernieuwende inzichten en tips & tricks, bijvoorbeeld in het hoofdstuk ‘Vraagvaardigheden: techniek, tips en valkuilen’.
Ten slotte, ook al is het boek niet erg omvangrijk, het had nog wel iets compacter gekund: zo worden de redenen waarom we zo slecht zijn in het stellen van goede vragen wel erg uitgebreid toegelicht en is de schrijfster nogal scheutig met voorbeelden.
Al met al een boek dat makkelijk wegleest met een bruikbare boodschap.