Ethiek is een werkwoord voor ambtenaren
Ambtenaren die aan ethische reflectie doen. Volgens rijksconsultant Anne-Marie Buis is dat belangrijker dan ooit: ‘Juist in deze tijd waarin democratische systemen wankelen en bedreigd worden, is ethische reflectie broodnodig.’ Anne-Marie vertelt over haar opdracht als rijksconsultant van Rijksorganisatie ODI bij het rijksbrede Programma Dialoog & Ethiek.
Over de opdracht van Anne-Marie
Met de toeslagenaffaire als directe aanleiding startte in 2021 het Programma Dialoog & Ethiek. Het Programma Dialoog & Ethiek werkt aan een open en veilige gesprekscultuur binnen het Rijk, waarin reflectie op moreel- ethische kwesties vast onderdeel van het werk is. Programmadirecteur Erik Pool vanuit DGDOO gaf vier jaar geleden de opdracht aan rijksconsultant Anne-Marie om het programma verder te helpen. Nu is Anne-Marie programmamanager, en zijn er plannen voor een doorstart. Anne-Marie: ‘Inmiddels werken we vanuit het kernteam met 12 collega’s aan deze opdracht. En dankzij 70 praktijkbouwers, zo’n 300 gespreksleiders en talloze wetenschappers, zoals ethici, bestuurskundigen, praktisch en politiek filosofen, is de groep die werk maakt van ethiek binnen de rijksoverheid nog veel groter. Onze opdracht in de kern: het vergroten van het ethisch vermogen van het Rijk. Toen we aan de slag gingen, merkten we dat die opdracht veel breder was dan vooraf gedacht. Het gaat namelijk over de fundamentele vraag: wat is de rol van de ambtelijke dienst in relatie tot de politiek en de samenleving? Vanuit die vraag kun je werken aan een beroepsethiek voor ambtenaren.’
Wat is ethische reflectie en waarom is dat zo belangrijk?
Anne-Marie: ‘Ethische reflectie doe je onder meer met specifieke gespreksmethoden rondom ethische of morele vraagstukken waar je in het werk tegenaan loopt. De dagelijkse werkpraktijk van ambtenaren is doorspekt van zulke vraagstukken. Ambtenaren moeten onderzoeken hoe er in een verscheidenheid aan waarden en perspectieven recht moet worden gedaan aan de rechten en belangen van mensen. Dat methodisch onderzoeken is ethiek. Daarom is het zo belangrijk dat ambtenaren een ethische vraag herkennen. En dat ze tijd en ruimte maken om die vragen met collega’s te onderzoeken, onder begeleiding van een ervaren gespreksbegeleider uit de rijksbrede pool.’ Zelf rondde Anne-Marie in 2018 een studie filosofie af, en die bagage helpt bij deze opdracht. Anne-Marie: ‘Door het regelmatig voeren van ethische gesprekken oefen je de morele spier. Van jezelf, maar ook van het collectief. We merken dat organisaties niet gewend zijn om dit te doen en ook niet weten hoe ze dit moeten doen. Daarom is dit programma er.’
Wat is het doel van jullie programma?
Anne-Marie: ‘Ambtenaren moeten bij het uitvoeren van politieke opdrachten continu hun rol en taak scherp hebben. Zo dienen zij de democratische rechtstaat en de samenleving. Dat is iets anders dan dat ambtenaren simpelweg uitvoeren wat van hen gevraagd wordt of voornamelijk bezig zijn met bewindslieden uit de wind houden. Concreet gezegd; pas als je kunt onderbouwen waarom je A kiest en adviseert en B en C afwijst of als mindere opties ziet, na grondig onderzoek van alle mogelijke consequenties per optie, kun je vertrouwen op keuzes die je op dat moment in je rol als ambtenaar maakt. En burgers onderaan de streep ook. Betrouwbaarheid, rechtvaardigheid en transparantie; dat zijn belangrijke ethische waarden van de overheid. En daarmee de opgave van iedere ambtenaar. Het Programma Dialoog & Ethiek maakt de weg vrij voor het goed kunnen uitvoeren van die ethische opgave.’
En de behaalde successen tot nu toe?
Bekijk de video met praktijkbouwers en oordeel zelf:
Zo brengen praktijkbouwers het morele gesprek op gang
Meer weten?
Meer weten over beroepsethiek voor ambtenaren? Donderdag 27 maart was Wijs naar de wet: een initiatief van Dialoog & Ethiek. De Denker der Nederlanden Marjan Slob reflecteerde die dag in deze lezing op de huidige overheidsethiek. Daarin geeft ze ook praktische en prikkelende tips voor wie direct aan de slag wil met de eigen beroepsethiek. Meer over het Programma Dialoog & Ethiek vind je op deze website. Natuurlijk kun je Anne-Marie ook zelf benaderen via dialoogenethiek@rijksoverheid.nl.
Zo werken Rijksconsultants
De opdracht van Anne-Marie is een mooi voorbeeld van hoe Rijksconsultants te werk gaan. Meer over ons werk vind je op deze website van Rijksconsultants of neem direct contact op via contactrijksconsultants@rijksoverheid.nl.
|
Rijksconsultants draagt met project-, programma- en interim-managers en organisatieadvies bij aan een wendbare, duurzame en innovatieve Rijksoverheid. De interimmers en adviseurs van Rijksconsultants zorgen met hun verander- en realisatiekracht voor versnelling in dit traject. Door ruime ervaring, vertrouwdheid met het Rijk, en de inzetbaarheid zonder inkooptraject, zijn de professionals van Rijksconsultants de voor de hand liggende keuze bij ondersteuning in organisatieopgaven en organisatieontwikkeling. Door kennis te vergaren, te behouden en te delen, ondersteunt Rijksconsultants bovendien het leer- en verandervermogen binnen het Rijk. |